مطالب مرتبط

مصاحبه سازمان مدیریت صنعتی با مدیرعامل شرکت
مصاحبه سازمان مدیریت صنعتی با مدیرعامل شرکت جهت چاپ و انتشار در کتاب مصاحبه با مدیران شرکتهای برتر دارای رتبه ویژه
در بیست و ششمین سال برگزاری همایش شرکتهای برتر ایران (IMI-100) شرکت معدنی املاح ایران، رتبه اول از نظر شاخص بازده فروش در گروه اکتشاف و استخراج را کسب کرد، در همین راستا مصاحبه ای به شرح ذیل با مدیرعامل شرکت صورت گرفت.
پرسش: لطفا یک معرفی کوتاه از شرکت معدنی املاح ایران بفرمایید.
پاسخ: شرکت معدنی املاح ایران با داشتن دو مجتمع تولیدی در شهرهای اراک و گرمسار تامینکننده اصلی و بزرگترین تولیدکننده سولفات سدیم در کشور است که درحال حاضر حدود ۲۰ درصد از نمک کشور را نیز تامین میکند. سولفات سدیم به عنوان یکی از مواد اولیه پودرهای شوینده و برخی صنایع دیگر مانند صنایع شیشه، صنایع کاغذ و خوراک دام نیز کاربرد دارد که حدودا ۸۵ درصد از محصول سولفات سدیم این شرکت در صنعت شوینده مصرف میشود. محصول جدیدی که از امسال به سبد تولیدات شرکت اضافه شد و فکر میکنم فروش شرکت را دو برابر خواهد کرد، سولفات پتاسیم است. این محصول عمدتاً در تولید کودهای کشاورزی کاربرد دارد و مصرفکننده اصلی آن، شرکت خدمات حمایتی کشاورزی است که به صورت دولتی این محصول را از تولیدکنندگانی مانند شرکت ما خریداری و در بین کشاورزان و کشتهای اصلی که مورد نیاز کشور باشد، در راستای خودکفایی کشور، توزیع میکند.
برخلاف سولفات سدیم که تولیدکنندگان محدودی دارد، در حوزه تولید سولفات پتاسیم، حدود 12 شرکت تولیدکننده وجود دارد. ماده اولیه سولفات پتاسیم عمدتاً از دو کشور روسیه و بلاروس که معادن غنی KCl دارند تامین میشود و سپس در داخل کشور با سولفوریکاسید ترکیب شده و k2so4 را تشکیل میدهد. شرکت ما اکنون توانسته است حدود ۸ هزار تن از این محصول را با کیفیت بسیار خوبی به بازار تحویل دهد. در داخل کشور نیز این ماده اولیه با ظرفیت و کیفیت پایینتر، از شورابههای واقع در شهرستان خور و بیابانک استحصال میشود که به جهت استحصال آن از شورابه، قیمت تمام شده بالاتری نسبت به نمونه وارداتی داشته و به دلیل میزان بالای نمک در آن منطقه کیفیت محصول تولیدی نهایی حاصل شده از آن پایین میباشد. در حال حاضر از حدود ۳۰۰ هزار تن نیاز سالانه کشور به سولفات پتاسیم،40 هزار تن از محدوده داخلی و مابقی از طریق واردات از کشورهای روسیه، بلاروس و ازبکستان تامین میشود.
این پروژه اولین پروژهای بود که دانش فنی آن تماما توسط خود کارکنان شرکت رشد و توسعه پیدا کرد؛ در نتیجه دستیابی به نتیجه در این مسیر چندان سریع نبود اما نتیجه آن نهادینه شدن دانش فنی تولید سولفات پتاسیم در داخل شرکت بود و بنا داریم انشاءالله امسال اگر مشکلات رفع شوند، میزان تولید شرکت را به ۲۵ هزار تن برسانیم. تقریبا میتوان گفت وجه تمایز ما با سایر شرکتهای تولیدکننده سولفات پتاسیم، همین دانش فنی بومیسازی شده در زمینه تولید داخلی آن است.
برای تولید سولفات سدیم سه نوع محصول یا ماده اولیه از معادن مختلف وارد شرکت ما میشود. آن چیزی که شاید بیشتر به چشم مردم آمده باشد، شورهزارهایی است که در بیابانها وجود دارد و عمدتا از سولفات سدیم تشکیل شده و به عنوان یکی از منابع تامین ماده اولیه سولفات سدیم میتوان نام برد. یکی از معادن مهم در این زمینه، معدن گرماب در منطقه سمنان و اولین معدنی است که در آن سولفات سدیم به صورت ماده معدنی سنگی کشف شد. به همین جهت اولین کارخانه تولیدی این شرکت در گرمسار تاسیس شد. تخمین زده میشود که تا یکی دو سال آینده این معدن دیگر ماده معدنی زیادی نداشته باشد و در نهایت بخش عمده و اصلی مواد اولیه شرکت از طریق معدن میقان، واقع در کویر میقان در منطقه اراک تامین میشود. شرکت معدنی املاح ایران از این معدن ۷۵۰ هزار تن برداشت سالانه ماده اولیه داشته و مجموعا از هر سه منبع معدنی تقریبا ۱۸۰ هزار تن پودر سولفات سدیم تولید مینماید.
خلوص سولفات سدیمی که در معادن وجود دارد حدودا ۲۵ درصد است که طی یک پروسه فیزیکی، آب موجود در تبلورهای سولفات سدیم، ناخالصیها و گلولای آن تفکیک و به پودر سولفات سدیم با خلوص بالای 99 درصد تبدیل شده و در بستهبندیهای مختلف عرضه و به مصرفکننده تحویل داده میشود.
پرسش: به نظر شما موفقیت شرکت در بازدهی فروش بالا بطور خاص، ناشی از چه علل و عواملی است؟
پاسخ: شرکت ما در رتبه بندی سال 1401، موفق به کسب رتبه نخست از نظر شاخص بازده فروش در گروه اكتشاف، استخراج و خدمات جنبي گردید و علل متعددی در دستیابی به این موفقیت نقش داشتند که میتوان گفت اصلیترین دلیل آن، کنترل هزینهها و بهینه کردن خطوط تولید و راندمانها است. به علاوه مزیت اصلی شرکت ما، معدن سولفات سدیمی است که در منطقه میقان در اختیار دارد که یکی از معادن خاص و ویژه در کشور است. اگر این ماده اولیه داخل کشور تولید نشود، سالیانه باید حدود ۴۰ میلیون دلار برای وارد کردن پودر سولفات سدیم هزینه کرد؛ همانطور که تا پیش از تاسیس این شرکت، نیاز کشور به این محصول از طریق واردات مرتفع میشد و اکنون تقریبا بیش از ۸۵ درصد نیاز کشور توسط شرکت معدنی املاح ایران تامین میشود.
پرسش: علاوه بر معدن به عنوان یک مزیت طبیعی و البته مهم، آیا شرکت در طول مدت فعالیت، مزیت قابل توجه دیگری را خود اکتساب کرده است؟
پاسخ: مزیت دیگر شرکت، دانش فنی است که با کمک و همراهی همکاران دلسوز شرکت در طول این 30 سال تجربه، در آن نهادینه شده است. کارخانه گرمسار شرکت، اولین بار توسط آلمانیها با ظرفیت 35 هزار تن ساخته شد. درحالحاضر ظرفیت این کارخانه با بهینهسازی به 60 هزار تن در سال رسیده که با الگوبرداری از آن، در اراک نیز کارخانه دیگر این شرکت با ظرفیت سالانه 120 هزار تن تاسیس شده است که هر دو آنها به صورت پیوسته در طول سال، مشغول تولید سولفات سدیم میباشند.
پرسش: در حوزه مدیریت عملکرد و تقویت مزیتهای شرکت، چه اقدامات مشخصی در طول دوره مدیریت خود در شرکت انجام دادهاید؟
پاسخ: تا پیش از این دوره، عمده تولیدات شرکت در زمینه سولفات سدیم و نمک بود و در وهله اول نیز تلاش ما بر بهینهکردن هزینهها و سرمایهها و برداشت و فروش محصول متمرکز بود. در طول مدت تصدی بنده در دو سال اخیر، تلاش نمودیم تا پروژه نیمه تمام تولید سولفات پتاسیم را به سرانجام برسانیم که به حمدالله از سال گذشته تولید آن شروع شد و امسال هم ادامه پیدا کرد و امیدواریم با توجه به روندی که داریم، با وجود مشکلات فنی و نیاز به لوازم یدکی که باید وارد و اصلاح شوند، تولید آن را تا پاییز امسال به ظرفیت مدنظرمان برسانیم.
پودر سولفات سدیم در بورس کالا عرضه میشود و بسته به رقابتی که در آنجا شکل میگیرد هر کیوگرم بین ۶۲۰۰ تا ۸000 تومان به فروش میرسد. از سوی دیگر، ظرفیت سالانه ما در تولید سولفات پتاسیم ۴۰ هزار تن است که هر کیلوگرم آن حدودا ۴۲ هزار تومان قیمت دارد که با تولید و فروش این محصول، میزان فروش شرکت ضریب افزایشی قابل توجهی خواهد خورد و پیشبینی میشود امسال به ۲۸۰۰ میلیارد تومان ارتقا پیدا کند.
پروسه تولید سولفات سدیم یک فرآیند فیزیکی و در مورد سولفات پتاسیم یک فرآیند شیمیایی است که در آن پتاسیم کلرید با اسید سولفوریک ترکیب شده و سولفات پتاسیم به علاوه اسید کلریدریک به ما تحویل میدهد. اسید کلریدریک نیز به عنوان محصول جانبی، در ادامه طی یک سری فرآیندهای شیمیایی به کلرید کلسیم تبدیل شده که در حال حاضر در حال طی کردن پروسههای تکمیلی جهت نصب و بهرهبرداری در شرکت میباشد.
پرسش: حل مسائل فنی مربوط به یک خط در حال تاسیس، میتواند چالشی باشد که در صنایع مختلف مشترک است، به ویژه در این برهه زمانی که به دلایل مختلفی خصوصا تحریم، شرکتها تصمیم گرفتهاند به جای وارد کردن خط تولید آماده از خارج کشور، بر توانمندیهای فنی خود اتکای بیشتری کنند. راهبرد شما برای مدیریت این امر چیست؟
پاسخ: همانطور که پیشتر اشاره شد، در حال حاضر حدود 12 شرکت در زمینه تولید سولفات پتاسیم مشغول فعالیتند که تقریبا تمامی آنها جهت ساخت و راهاندازی خط تولید خود با چین قرارداد بستند و چین هم این تکنولوژی راهاندازی خط تولید سولفات پتاسیم را از تکنولوژی آلمانی الگوبرداری کرده است.
مدیران پیش از من در شرکت تصمیم گرفتند که با کسب دانش مورد نیاز، این خط تولید را با اتکا به ظرفیت داخلی راهاندازی نمایند. واقعیت غیرقابل انکار این است که در طول این مسیر شرکت با چالشهای جدی مواجه شد که برای رفع آنها تصمیم گرفتیم تا با شرکتهای داخلی فعال در این حوزه مشورت نماییم. اما متاسفانه هیچ یک از این شرکتها دانش مورد نیاز ما را بدست نیاورده بودند و صرفا بهرهبرداری از سیستم های تولیدی را آموخته بودند، نه راهاندازی صفر تا صد آن را. تعدادی از افرادی که در پروژههای مختلف در حوزه بهرهبرداری تجربه داشتند، برای راهاندازی خط تولید ما داوطلب شدند اما ایشان نیز دانش مورد نیاز این کار را نداشتند و به نتیجه مطلوب دست نیافتند. در واقع این همان فاصله دانش بهرهبرداری با دانش طراحی است که بسیار اهمیت دارد. در نهایت با تکیه بر توان داخلی، در حال حاضر توانستهایم از چهار کوره تولید سولفاتپتاسیم شرکت، دو کوره را فعال کنیم و انشاءالله تا پایان شهریورماه هر چهار کوره را فعال خواهیم کرد.
پرسش: رفع مشکلات خط جدید و دستیابی به نتیجه مطلوب، حاصل چه تغییر جهت یا فرآیندی در شرکت است؟
پاسخ: کارهای مختلفی جهت دستیابی به این نتیجه مطلوب انجام شد، برای مثال یکی از مهمترین اقدامات ما در این زمینه، داخلیسازیها بوده است؛ ما آجرهای کورههایمان را عمدتاً از چین وارد میکردیم اما در حال حاضر بخش زیادی از آنها را در داخل تولید میکنیم که حتی کیفیت بسیار بالاتری نسبت به نمونه وارداتی دارند. در اثر کسب این تجربه، شاید شرکت چندین سال تحت فشار قرار گرفت اما دانش فنی آن را کسب نمود و هر زمان نیاز به احداث یک خط تولیدی جدید داشته باشد، قادر به انجام آن خواهد بود.
پرسش: برای ایجاد این آمادگی فنی در شرکت، نیازی به تغییر بافت نیروی انسانی در یک سری بخشها و استفاده از افرادی با دانش فنی بیشتر هم داشتید؟
پاسخ: از آنجایی که این دانش فنی در شرکت وجود نداشت، تلاش کردیم تا از همه ظرفیتها و همکاران شرکت که میتوانستند در این حوزه به ما کمک نمایند و مهندسین با سابقه و باتجربه در صنعت دعوت به همکاری نماییم. شرکت معدنی املاح ایران یک شرکت تولیدی است و عمده سودآوری و منطق سودآوری آن نیز از تولیداتش تامین میشود و چون شرکت در حال توسعه و رشد است، مستمرا پروژههای جدیدی در آن تعریف میشود تا شرکت را در فضای تولید، حفظ نموده و ارتقاء دهند. به همین جهت زمانی که من وارد شرکت شدم، واحد مستقلی تحت عنوان «معاونت طرح و توسعه» ایجاد کردیم که وظیفه اصلی آن راهبری و تکمیل پروژههای جدید بود.
پرسش: در حل این مسائل و چالشهای فنی نیاز به همکاری با شرکتهای دانش بنیان و یا دانشگاهها و استفاده از ظرفیتهای بیرونی پیدا کردید؟
پاسخ: برای ساخت بعضی از تجهیزات مورد نیازمان از برخی شرکتهای دانش بنیان کمک گرفتیم و از آنجایی که این شرکتها برای اولین بار بود که با این مدل پروژهها مواجه میشدند، با ضعفها و چالشهای زیادی برخورد کردند. به همین جهت شاید مدل توسعه شرکت ما، نیاز به اصلاح و بازبینی داشته باشد و در این راستا باید از نظارت مهندسین با تجربه در این صنعت بیشتر استفاده کرد. اختراع مجدد چرخ، چندان کار اقتصادی نیست و شما را درگیر چالشهایی از قبیل طراحی و بهینهسازی مجدد پروسهها از ابتدای امر نموده و هزینههای گزافی از نظر مالی، زمانی و ریسکپذیری به شرکت تحمیل میکند. مدل بهتر و اقتصادیتر این است که از دانش فنی شرکتهای دیگر که پیش از ما این مسیر را طی کردهاند و از ما جلوتر هستند حداکثر استفاده ممکن را ببریم.
شما باید پروژههای سرمایهگذاری را اصولا ظرف مدت دو سال به محصول برسانید و چرخه مالی را در آنها ایجاد کنید تا بتوانید پاسخگوی سرمایهگذاری و درآمدهای مورد انتظار باشید. هرچه این فرآیند بیشتر زمانبر باشد، شرکت را تحت فشار بیشتری قرار میدهد. الحمدالله شرکت ما، شرکت توانمند و با بنیه و پشتوانه خوبی بود و توانست این موضوع را به درستی مدیریت کند اما همه شرکتها این توانایی را ندارند. یک بخشی از این موفقیت نیز مربوط به ماموریت دولتی شرکت ما و ایفای نقش توسعه فناوری آن است، اما به نظر من برای همین توسعه فناوری نیز راههای بهتری وجود داشت که به هرحال مدیران پیش از من، این مسیر را انتخاب و آغاز نمودند بودند و ما هم به جهت سرمایهگذاریهای انجام شده در آن، ناگزیر به ادامه این مسیر بودیم.
پرسش: درحال حاضر اگر بخواهید پروژه جدیدی را در شرکت آغاز نمایید، از چه مسیری اقدام خواهید کرد؟
پاسخ: به عنوان یک نمونه از اجرای پروژههای جدید در شرکت، ما درحال حاضر در حال ورود به حوزه تولید یُد در کشور هستیم. یک مزایده دولتی را در معادن استان گلستان برنده شدیم و پهنهای به مساحت ۴۰ کیلومتر مربع برای استحصال ید از شورابههای آبهای ژرف تعریف کردیم. درحال حاضر نیز به دنبال مشاورینی هستیم که صاحب دانش و تکنولوژی موضوع باشند و بتوانند از خطاها و ریسکهای مسیر پیشرفت پروژه، پیشگیری کنند.
پرسش: از آنجایی که شرکت شما در حوزه صادرات نیز فعال بودهاست، چگونه توازن بین منافع شرکت و منافع ملی یا به عبارتی فروش محصولات در بازارهای داخلی و صادرات را برقرار مینمایید؟
پاسخ: محصولی که ما تولید میکنیم یعنی سولفات سدیم، اصولاً محصول گران قیمتی نیست و حدودا هر تن بین شش تا هشت میلیون تومان قیمت دارد. به همین دلیل هزینه حمل و نقل این کالا در مقصد، اثر موثری در قیمت تمام شده محصول در محل مصرف دارد و معمولا به صورت محلی توزیع میشود. به همین جهت ما در حال حاضر عمدتاً در کشورهای منطقه، بیشتر برای کشورهای عراق، افغانستان، آذربایجان یا ارمنستان و در همین حوالی میتوانیم توزیع محصول داشته باشیم تا بتوانیم در آینده صادرات مناطق دورتر را نیز در برنامه شرکت قرار دهیم. اما اتفاقی که در این یکی دو سال اخیر رخ داد، افزایش چشمگیر صادرات پودرهای شوینده بود. کارخانههای شویندهای که در کشور احداث شدهاند، سالیانه حدود یک و نیم میلیون تن ظرفیت تولید پودر شوینده دارند که از این یک و نیم میلیون تن، ۵۰۰ هزار تن مورد استفاده قرار میگیرد. یعنی تنها از حدود ۳۰ درصد ظرفیت این کارخانهها استفاده میشد. با راهاندازی و بازاریابی صادرات پودرهای شوینده، مخصوصاً در کشورهای اطراف مانند عراق، علاوه بر استفاده از حداکثر ظرفیت این کارخانهها، نیاز به محصول پودر سولفات سدیم به عنوان ماده اولیه پر کننده پودرهای شوینده خصوصاً پودرهای دستی بسیار افزایش پیدا کرد.
ما در ابتدا محصولات شرکت را به طور مستقیم به کشورهای اطراف صادر میکردیم. نیاز کشور در زمینه افزایش ظرفیت تولید پودرهای شوینده به جهت بازار صادراتی ایجاد شده و رقابتهای جدی قیمتی که در بورس کالا به وجود آمد، نشان میداد که کشور در تامین این محصول، دچار کمبود شده است. از آنجایی که تامین نیاز و بازار داخلی در اولویت شرکت ما قرار داشت، تصمیم ما بر آن شد تا از صادرات مستقیم خود کاسته و با افزایش ظرفیت، نیازهای بازار داخلی را تامین نماییم. در راستای افزایش ظرفیت شرکت، لازم است تا ماده اولیه و ماده معدنی بیشتری تامین کنیم. برای تامین ماده اولیه معدنی باید میزان برداشت از معدنهایمان را افزایش داده و برای این امر باید با محیط زیست و سازمانها و نهادهای بالادست نظیر سازمان صمت، هماهنگیهایی انجام دهیم تا شاید بتوانیم با توجه به نیاز کشور و امکان تامین ارز برای آن از مسیر صادرات، تسهیلات و مجوزهای لازم را جهت افزایش ظرفیت پروانه بهرهبرداری دریافت کنیم.
در مورد محصول دیگر شرکت یعنی سولفات پتاسیم، از آنجایی که ماده اولیه آن وارداتی است، منطق صادراتی در مورد آن صدق نمیکند. شرکتهایی که در حال حاضر این محصول را تولید میکنند، تقریبا همگی در تلاشند تا نیازهای داخلی کشور را تامین کرده و این محصول را در اختیار وزارت کشاورزی قرار دهند.
پرسش: شرکت شما یک شرکت عمومی محسوب میشود یا دولتی و تامین مالی آن عمدتا به چه شکلی صورت میپذیرد؟
پاسخ: شرکت ما یک شرکت عمومی است، شرکتی بورسی و سهامی عام که عمده سهام آن متعلق به شرکت سرمایهگذاری تامین اجتماعی است. در زمینه تامین مالی شرکت، ما عمدتا با تسهیلات پیش رفتیم که نرخ مناسبتری دارد و در حوزه واردات ماده اولیه سولفات پتاسیم بسیار راهگشاست. در زمینه واردات این ماده اولیه به جهت عدم تناسب بین سرمایه شرکت با گردش مالی آن تحت فشار هستیم؛ سرمایه شرکت ۲۷۰ میلیارد تومان است که اصلا با گردش مالی مثلاً ۲۸۰۰ میلیارد تومان فروش آن تناسبی ندارد. به این دلیل که پروسه واردات ماده اولیه، انجام فرآیندهای مختلف روی آن، تحویل محصول نهایی به وزارت کشاورزی و تخصیص بودجه از سازمان برنامه و بودجه به این وزارت خانه بسیار طولانی است و این امر فشار زیادی را جهت تامین مالی به شرکت تحمیل میکند. برای مثال ما از اسفندماه سال گذشته پس از تحویل کالا تا این تاریخ نتوانستیم دریافتی از شرکت طرف حساب داشته باشیم.
در حوزه تامین مالی طرحهای توسعهای شرکت، در حال حاضر پروژه استحصال ید را در دست اقدام داریم که برآورد بودجه آن حدود ۲۵۰۰ میلیارد تومان بوده و قصد داریم با توجه به سودآوری خوبی که این پروژه دارد، حدود نیمی از آن را از سهامداران و نیم دیگر را از طریق بازارهای پولی، تسهیلات بانکی یا روشهایی مانند انتشار اوراق در بورس و… تامین نماییم. پیشبینی میشود که این پروژه، میتواند موجب یک جهش مثبت برای شرکت در یک بازه زمانی قابل قبول شود.
پرسش: به عنوان مدیرعامل، در طول راهبری شرکت، با چه موانع و چالشهایی مواجه شدید و چه تدبیری برای گذر از آنها دارید؟
پاسخ: یکی از موانع اساسی شرکت، بوروکراسی اداری دولتی است که فرآیند انجام کارها را زمانبر میکند. ما برای طرح توسعهای که در اراک پیشبینی کردیم، درخواست دادیم اما بهدلیل عدم همراهی مدیران استانی، توفیق چندانی حاصل نشد و در حال حاضر مشغول پیگیری درخواست خود از طریق ملی هستیم.
در چند سال اخیر، یک مجموعهای در وزارت صمت با نام «ستاد تسهیل و رفع موانع تولید» ایجاد شده است که وظیفه آن مطرح کردن مشکلات صنایع در سطح ملی و رسیدگی به پروژهها و درخواستهایی است که به صورت محلی و استانی به نتیجه نمیرسند. یک مسئلهای که در این زمینه وجود دارد این است که متاسفانه تعریف وظایف و اولویتبندی درستی برای این ستاد تعریف نشده و از مسائل کوچکی نظیر استمهال وامها تا اجرای پروژههای کلان کشوری به این ستاد ارجاع داده میشود؛ در حالی که لازم است ستاد تسهیل، برای تاثیرگذاری در سطح ملی، صرفا درگیر تعدادی مشکل شاخص، خاص و جدی باشد و برای حل این مسئله باید ساز وکار جدیدی برای این ستاد تعریف شود یا واحدهای دیگری ذیل آن تاسیس گردد.
در بحث تامین منابع مالی نیز به دلیل شرایطی که بر کشور حاکم است و اعمال تحریمها و وضعیت بعضا انقباضی در سیستم پولی و بانکی کشور، پروژههای جدیدی که تعریف کردیم با چالشهای فراوانی روبروست. در این زمینه روی کمک سهامداران شرکت حساب کردهایم که اگر به خوبی و مطابق انتظارات ما پیش برود، شرکت رو به رشد و توسعه خواهد بود و انشاءالله آیندهی خوبی در پیش خواهد داشت.